Dorpsbewoners hebben hun vrienden bijvoorbeeld vooral buiten het dorp. En de groep die is aangewezen op de sociale contacten in het dorp zelf, oudere bewoners, heeft die daar ook minder. 

De landelijke media reizen onmiddellijk af naar de dorpen in de provincie en geven een sfeerbeeld. Zo gezellig is het niet in het dorp, NRCHandelsblad van 19 januari met foto een foto van koffiedrinkende mis-bezoekers in Tuitjehorn (Noord-Holland). Hier helpen ze elkaar nog, maar vanzelfsprekend is het niet meer, de Volkskrant van 24 januari over Slootdorp (ook Noord-Holland), met op de achtergrond de kerk. Dit alles versterkt het beeld dat het persbericht van het CPB heeft opgeroepen.     

Aangezien ik zelf al mijn hele leven in de dorpsgemeenschap Rhoon woon, hoefde ik niet af te reizen om ‘dorpsbewoners te kijken’. Dus had ik tijd om het rapport in kwestie te lezen, iets wat de journalisten blijkbaar niet gedaan hadden. Sterker nog, de tweede zin van het persbericht was al te veel moeite. Meer dan driekwart van de dorpsbewoners kende 20 dorpsgenoten bij naam en de helft kan niet minder dan vijf dorpsgenoten om hulp vragen. De groep dorpsbewoners die dat niet kan is in feite maar heel klein, minder dan 10 procent.

Voor de rest staat het rapport vol met tamelijk logische zaken. Het zijn bijvoorbeeld altijd dezelfde groepen die zich sterk inzetten voor de sociale en culturele leefomgeving. Waarbij het niet zo veel uitmaakt of ze nu wel of niet sterk economisch aan dorpen zijn gebonden. Als ik de cijfers zie dan denk ik dat het eigenlijk vrij simpel is:  de werkelijkheid van een dorp volgt gewoon de praktische situatie. Een deel van de dorpsbewoners is er komen wonen vanwege de goede woonsituatie en handhaaft kennissen en winkelgedrag in de stad. Een ander deel woont al generaties in het dorp, maar werkt er buiten, en heeft om die reden dus een gemengd sociaal patroon dat half binnen en half buiten het dorp ligt. Met handhaving dus van de ‘sfeer’ van een dorp, waar je gewoon veel mensen persoonlijk kent en een beroep op ze kunt doen. 

Dat is echter een totaal ander ‘plaatje’ dan de berichtgeving in de media, die een beeld van verschraling oproept, van het einde van een ‘idyllisch beeld’. Misschien komt dat omdat alleen mensen die nog nooit in een dorp gewoond hebben het idee hebben dat dorpsbewoners nooit ruzie hebben. En zich niet realiseren dat in het door Wim Sonneveld bezongen dorp de winkelier precies wist wie voor een cent of voor een gulden zoethout kon kopen….

De echte realiteit is natuurlijk dat – en dat beschrijft het SCP-rapport volgens mij perfect – de mensen in dorpen zich net zo gedragen als de mensen in steden. De grote meerderheid heeft goede sociale connecties en zet zich ook regelmatig in voor de eigen leefomgeving. Er is een minderheid die relatief geïsoleerd is, en die inzet dus ook niet toont. 

Mijn realiteit is die van de feitelijke contacten met veel collega-bestuurders in gemeenten, die zijn samengesteld uit meerdere, vaak tientallen dorpen. Zij vertellen me regelmatig inspirerende voorbeelden van dorpen, waar de inwoners het heft in eigen handen hebben genomen en moderne vormen van particulier initiatief hebben ontwikkeld. Om de leefbaarheid te vergroten, de krimp tegen te gaan, de lokale voorzieningen in stand te houden, de WMO taken te organiseren en hebben daarvoor wijk- en buurondernemingen, zorgcoöperaties, e.d. opgericht, Voorbeelden zijn Festival Hongerige Wolf (Groningen), Vrijstaat Keppel (Achterhoek), Barchem te koop (Gelderland), Deel&Ulrum (Groningen), het Soesterkwartier (Utrecht), Elsendorp (Noord-Brabant), coöperatie Zorg&Co (Limburg), Meitinkers (Friesland), Coöperatie Austerlitz (Utrecht).

Die voorbeelden laten volgens mij zien dat het beeld dat de landelijk politiek en de landelijk media schetsen van een samenleving waarin minder wordt geparticipeerd de echte mythe is die we moeten bestrijden. Alle initiatieven die ik noem zijn lang ondernomen voordat het kabinet met de fameuze oproep tot participatie kwam. En die initiatieven vertonen een sterke parallel met de initiatieven tot oprichting van de honderden lokale partijen. Allemaal afkomstig van groepen burgers die heel realistische doelen hadden over de leefbaarheid van hun eigen omgeving.  Maar dat is natuurlijk geen spannend nieuws, wat moet de krant nu met een kop: De meeste dorpsbewoners doen nog steeds hun best …… 

Albrandswaard, 27 januari 2015                                                                   Bert Euser